W dniu 14 października 2022 roku wpłynął do Sejmu rządowy projekt ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (druk nr 2697). Projekt skierowano do I czytania do Komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych, która ma przedstawić sprawozdanie do dnia 19 października 2022 roku.
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, procedowany jest „w celu zminimalizowania podwyżek cen energii elektrycznej dla ww. grup odbiorców, a także zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego obywateli przez zagwarantowanie ciągłości dostaw energii elektrycznej do gospodarstw domowych, dla podmiotów realizujących zadania z zakresu użyteczności publicznej, jak również dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, istnieje konieczność wprowadzenia szczególnego rozwiązania osłonowego umożliwiającego podejmowanie działań minimalizujących negatywne skutki społeczno-gospodarcze związane ze znaczącym wzrostem cen energii elektrycznej w 2023 r. w zatwierdzanych taryfach dla obrotu energią elektryczną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki oraz w świadczonych ofertach sprzedawców energii opartych na zasadach wynikających z postanowień umownych pomiędzy sprzedawcami a odbiorcami energii elektrycznej.”
Co przewiduje ten projekt?
Przede wszystkim wprowadza max. cenę dla odbiorców w gospodarstwie domowym, którzy przekroczyli limity z wcześniejszej ustawy ochronnej na poziomie 693 zł/MWh i 785 zł/MWh – w przypadku pozostałych uprawnionych odbiorców, przy czym cena ta nie zawiera podatku VAT ani akcyzy.
Odbiorcami uprawnionymi są podmioty wymienione enumeratywnie w projekcie, w tym gospodarstwa domowe ponad limity z wcześniejszej ustawy ochronnej oraz mikro, mali i średni przedsiębiorcy bez względu na przedmiot prowadzonej przez nich działalności.
Sprzedawca energii stosuje cenę maksymalną na potrzeby rozliczeń z odbiorcami uprawnionymi w gospodarstwach domowych od dnia przekroczenia limitu zużycia energii elektrycznej z ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej do dnia 31 grudnia 2023 r., a z pozostałymi odbiorcami uprawnionymi – od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.
Taki sprzedawca jest podmiotem uprawnionym do rekompensaty w okresie stosowania ceny maksymalnej. Zgodnie z projektem jeżeli w umowach zawartych między podmiotem uprawnionym a odbiorcą uprawnionym jest stosowana średnia cena w danym miesiącu, niższa niż cena maksymalna, ceny te stosuje się do czasu ustania ich obowiązywania zgodnie z umową, a rekompensata nie przysługuje. Średnia cena jest średnią ceną wszystkich stref ważoną ilością energii elektrycznej w każdym miesiącu.
Cena maksymalna będzie stosowana wyłącznie dla ilości energii nie większej niż 80% zużycia energii elektrycznej danego odbiorcy w okresie od 1.12.2020 r. do 31.12.2021 r., a jeśli wówczas ten odbiorca nie nabywał jeszcze energii elektrycznej, 80 % ma odnosić się do ilości energii pobranej w okresie od dnia rozpoczęcia nabywania energii do dnia 31 grudnia 2021 r., przeliczone proporcjonalnie dla całego tego okresu lub ilość deklarowaną w umowie sprzedaży lub umowie kompleksowej, jeżeli odbiorca rozpoczął nabywanie energii po dniu 31.12.2020 r.
Warunkiem stosowania przez sprzedawcę ceny maksymalnej jest złożenie oświadczenia (nie dotyczy gospodarstw domowych, które przekroczą limity zużycia określone w ustawie z dnia 29 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej
W projekcie wskazano wymaganą treść oświadczenia, obejmującą m.in. wskazanie wysokości całkowitej wartości pomocy de minimis wykorzystanej na dzień złożenia oświadczenia – w przypadku przedsiębiorców. Oświadczenie składa się na piśmie w postaci papierowej (list polecony) lub elektronicznej (z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym i za pomocą środków komunikacji elektronicznej) w terminie do dnia 30 listopada 2022 r., na wzorze, jaki ma zostać określony w rozporządzeniu Ministra właściwego ds. energii.
Brak oświadczenia = brak obowiązku stosowania do tego odbiorcy ceny maksymalnej.
Złożenie oświadczenia po terminie = sprzedawca stosuje cenę max. dopiero ze skutkiem od miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono oświadczenie.
Podmiotowi uprawnionemu przysługuje za każdy miesiąc kalendarzowy od dnia rozpoczęcia stosowania ceny max. rekompensata w kwocie stanowiącej iloczyn ilości energii elektrycznej zużytej w danym miesiącu i różnicy między ceną referencyjną miesięczną a ceną maksymalną dla każdego punktu poboru energii elektrycznej. Cenę referencyjną ustala się zgodnie ze wzorem określonym w projekcie.
Sprzedawca może złożyć do zarządcy rozliczeń wniosek o wypłatę zaliczki na poczet rekompensaty za grudzień 2022 r. i styczeń 2023 r. w terminie: od 1 do 9 grudnia 2022 r. – za grudzień 2022 r. i od 2 do 9 stycznia 2023 r. – za styczeń 2023 r. Zarządca rozliczeń wypłaca kwotę zaliczki w terminie odpowiednio do dnia 20 grudnia 2022 r. i 20 stycznia 2023 r.
Zaliczka przysługuje w kwocie stanowiącej iloczyn ilości energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom uprawnionym, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b – d (bez gospodarstw domowych) w grudniu 2021 r. i styczniu 2022 r. oraz ceny referencyjnej miesięcznej ustalonej za okres od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 października 2022 r. Jeśli nie sprzedawał energii elektrycznej odbiorcom uprawnionym w grudniu 2021 r. lub styczniu 2022 r., jako ilość energii elektrycznej planowaną do sprzedaży w grudniu 2022 r. lub styczniu 2023 r. przyjmuje się ilość energii elektrycznej deklarowanej do poboru dla tego okresu przez odbiorcę lub przeliczanej proporcjonalnie na podstawie danych rocznych.
Rekompensata stanowi przychód sprzedawcy. Rekompensata jest wypłacana za każdy miesiąc na wniosek sprzedawcy składany do 25. dnia każdego miesiąca następującego po danym miesięcznym okresie rozliczeniowym (termin przypadający w dzień wolny od pracy przypada w pierwszy dzień roboczy po tym terminie). Sprzedawca sam oblicza wysokość rekompensaty za dany miesiąc rozliczeniowy. Wnioski o wypłatę rozpatruje Zarządca rozliczeń. Wraz z wnioskiem o wypłatę rekompensaty sprzedawca składa oświadczenie o dokonaniu rozliczeń z odbiorcami uprawnionymi, o treści wskazanej w ustawie, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. W przypadku złożenia wniosku z niedochowaniem terminu wniosek pozostawia się bez rozpoznania.
Wnioski o wypłatę rekompensaty składa się oddzielnie za grudzień 2022 r. i za styczeń 2023 r., w terminie od dnia 14 lutego do dnia 28 lutego 2023 r. W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku o wypłatę rekompensaty zarządca rozliczeń zatwierdza wniosek i wypłaca rekompensatę w terminie 30 dni od dnia otrzymania prawidłowo sporządzonego wniosku.
Co istotne, odmowa zatwierdzenia wniosku nie wymaga ze strony Zarządcy rozliczeń wydania decyzji administracyjnej, co oznacza brak drogi odwoławczej. Jednakże odmowa nie pozbawia sprzedawcy możliwości ponownego złożenia wniosku o wypłatę rekompensaty, z wyjątkiem gdy rekompensata nie przysługuje (o ile jednak zmieści się w terminie, bo inaczej, jak wskazano powyżej, wniosek pozostaje bez rozpoznania).
Jeżeli sprzedawca w okresie 12 miesięcy od dnia wypłaty rekompensaty za ostatni miesiąc zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej w zakresie obrotu energią elektryczną, kwotę rekompensaty uznaje się za pobraną nienależnie i jest on zobowiązany do jej zwrotu w całości wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia otrzymania rekompensaty.
Od dnia 30 kwietnia do dnia 31 maja 2024 r. należy składać wnioski o rozliczenie rekompensaty, które weryfikuje Zarządca rozliczeń i informuje o wynikach tej weryfikacji PURE.
Brak wniosku o rozliczenie rekompensaty w terminie = wypłaconą rekompensatę uznaje się za otrzymaną nienależnie i podmiot uprawniony jest obowiązany do jej zwrotu w całości wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty otrzymania rekompensaty.
Składanie, weryfikacja i rozpatrywanie wniosków o wypłatę zaliczki, wniosków o wypłatę rekompensaty oraz wniosków o rozliczenie rekompensaty, a także korespondencja z zarządcą rozliczeń odbywa się wyłącznie w formie elektronicznej, przy użyciu formularza udostępnionego na stronie internetowej administrowanej przez zarządcę rozliczeń i opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem zaufanym. Zarządca rozliczeń na swojej stronie internetowej udostępnia wzór wniosku o wypłatę raty zaliczki, wzór wniosku o wypłatę rekompensaty, wzór wniosku o rozliczenie rekompensaty oraz instrukcję składania tych wniosków.
Zarządca rozliczeń może żądać od sprzedawcy przedłożenia dokumentów lub informacji uzasadniających wysokość wypłaconej rekompensaty aż do dnia 31 grudnia 2025 r. Jeśli ten ich nie przedłoży całość lub część wysokości kwoty rekompensaty uznaje się za wypłaconą nienależnie
Rekompensata jest wypłacana przez zarządcę rozliczeń z Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw, z wpłat pochodzących od wytwórców energii elektrycznej oraz sprzedawców, kalkulowanych w odniesieniu do umów sprzedaży energii elektrycznej na rynku hurtowym, na podstawie których dostawa energii elektrycznej została zrealizowana w danym dniu.
Przedsiębiorstwo obrotu oraz wytwórca energii elektrycznej wykorzystujący do jej wytworzenia energię wiatru, słońca, wody, biogaz, biogaz rolniczy, biomasę oraz biopłyny, odpady, węgiel brunatny, paliwa ciekłe, węgiel kamienny i paliwa gazowe (z wyjątkami wskazanymi w ustawie, w tym w odniesieniu do instalacji o mocy nie większej niż 1 MW) przekazuje kwotę wpłaty stanowiącej iloczyn sumy wolumenu sprzedaży energii elektrycznej pomniejszony o wolumen zakupionej energii elektrycznej oraz dodatniej różnicy średniej ważonej wolumenem ceny rynkowej sprzedanej energii elektrycznej oraz średniej ważonej wolumenem limitu ceny sprzedanej energii elektrycznej (wartości są określane na dzień obliczenia kwoty wypłaty), ustalonej zgodnie ze wzorem zawartym w art. 22 projektu ustawy:
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
- Kw d – kwota wpłaty w danym dniu,
- ∑Wd – suma wolumenu sprzedaży energii elektrycznej w danym dniu pomniejszony o wolumen energii elektrycznej zakupionej w danym dniu,
- X CRd – średnia ważona wolumenem cena rynkowa sprzedanej energii elektrycznej w danym dniu dla podmiotu, o którym mowa w art. 20,
- X CLd – średnia ważona wolumenem limitu ceny sprzedanej energii elektrycznej w danym dniu dla podmiotu, o którym mowa w art. 20.
Sposób obliczania limitu ceny dla wytwórców w podziale na technologie oraz dla przedsiębiorstw obrotu ma określić Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, biorąc pod uwagę konieczność równoważenia interesów uczestników rynku hurtowego energii elektrycznej. Limit ceny ma być obliczany i publikowany przez PURE w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej obsługującego go urzędu, do 15 dnia każdego miesiąca
Sumę kwot wpłaty za dany miesiąc kalendarzowy przekazuje się w terminie do 5 dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu rozliczenia, w zakresie tych kwot, za które została zrealizowana płatność w miesiącu rozliczenia. Suma kwot wpłaty stanowi kwoty wpłaty za wszystkie dni danego miesiąca kalendarzowego.
Dodatkowo podmioty zobowiązane przekazują do zarządcy rozliczeń, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca sprawozdanie – również w formie elektronicznej – potwierdzające kwotę wpłaty za poprzedni miesiąc. Zarządca rozliczeń następnie je weryfikuje pod względem prawidłowości przekazanych danych i dokonanych obliczeń.
W przypadku nieprawidłowości zarządca rozliczeń przekazuje do Prezesa URE wniosek o przeprowadzenie kontroli zgodności informacji i oświadczeń złożonych w tym sprawozdaniu ze stanem faktycznym oraz dokumentację zgromadzoną w sprawie. Kontrola może zakończyć się decyzją administracyjną PURE, zaskarżalną do SOKIK.
Powyższe zmiany projektodawca w uzasadnieniu tłumaczy tak:
„Jednocześnie wysokie ceny energii, z którymi borykają się obecnie odbiorcy, generują znaczące (niewspółmierne) zyski finansowe dla niektórych wytwórców energii elektrycznej. Na rynku dnia następnego ceny energii elektrycznej zależą od zmiennego kosztu energii marginalnej, tj. ostatniej i najdroższej jednostki potrzebnej do zaspokojenia zapotrzebowania. Biorąc pod uwagę rolę, jaką odgrywają ceny energii elektrycznej na rynku dnia następnego jako punkt odniesienia przy ustalaniu cen energii elektrycznej dla wszystkich pozostałych rynkowych ram czasowych, wzrost cen gazu i węgla na rynkach europejskich doprowadził do uzyskania nadmiarowego przychodów dla wytwórców o niższych kosztach marginalnych, wykorzystujących np. technologie OZE. Uzasadnionym jest zatem ograniczenie przychodów tychże wytwórców przy jednoczesnej redystrybucji uzyskanych środków do odbiorców końcowych. Ograniczenie przychodów będzie dotyczyć również przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się obrotem energią elektryczną, ponieważ w ramach swojej działalności oni również mogą uzyskiwać nadmierne przychody. Wprowadzony w ten sposób mechanizm ograniczy negatywne efekty wysokich cen energii elektrycznej. Pośrednio może też wpłynąć na obniżenie cen energii elektrycznej lub przeciwdziałać jej wzrostowi.”
W projekcie zamysł ten zrealizowano poprzez ograniczenie marży obciążonych przedsiębiorstw do 3 %, a zatem do bardzo niskiego poziomu, szczególnie w przypadku przedsiębiorstw obrotu. Trudno zatem uniknąć obaw o to, że projektowana regulacja najbardziej uderzy właśnie w te podmioty, którym nie pomoże nawet możliwość ubiegania się o zaliczkę na poczet rekompensaty, skoro jej wysokość będzie odbiegać od prognoz finansowych czy zawartych z wytwórcami umów sprzedaży energii.
Projekt zawiera również przepisy regulujące szczególne rozwiązania stosowane w przypadku ograniczenia dostępności wody amoniakalnej (w skrócie umożliwiające większe niż przewidziane zezwoleniem emisje tlenków azotu do powietrza z danej jednostki wytwórczej).
Obowiązki przewidziane ustawą obwarowane są oczywiście karami pieniężnymi.
Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, co projektodawca uzasadnia potrzebą udzielenia natychmiastowego wsparcia odbiorcom energii elektrycznej, w zakresie możliwości uregulowania rachunków i gwarancji ciągłości dostaw energii elektrycznej.
Autor:
Adwokat Agnieszka Grzywacz
Gdańsk, 17.10.2022 r.