W dniu 27 maja 2024 roku w Rządowym Centrum Legislacji opublikowany został ministerialny projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw o nr UD36, mający na celu realizację opublikowanej przez Komisję Europejską w lipcu 2020 roku „Strategii w zakresie wodoru na rzecz Europy neutralnej dla klimatu”, która wyznacza strategiczne ramy wdrażania europejskiej gospodarki wodorowej.
Rozwój gospodarki wodorowej został bowiem uznany za jeden z priorytetów realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, którego głównym celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej Europy do 2050 roku. Priorytetem Komisji Europejskiej jest wdrożenie technologii produkcji wodoru odnawialnego na szeroką skalę, z zachowaniem okresu przejściowego, podczas którego akceptowana będzie produkcja niskoemisyjnego wodoru, pod warunkiem zastosowania technologii ograniczających emisyjność.
W odpowiedzi na ogłoszone przez UE plany Ministerstwo Klimatu i Środowiska podjęło prace mające na celu wdrożenie polskiej gałęzi gospodarki wodorowej. W dniu 2 listopada 2021 r. Rada Ministrów przyjęła Polską Strategię Wodorową do roku 2030 z perspektywą do roku 2040 (dalej: PSW). Dokument wyznacza strategiczne ramy wdrażania gospodarki wodorowej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania niskoemisyjnego i odnawialnego wodoru w energetyce, ciepłownictwie, transporcie oraz przemyśle. PSW określa 6 celów:
Cel 1 – Wdrożenie technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie;
Cel 2 – Wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie;
Cel 3 – Wsparcie dekarbonizacji przemysłu;
Cel 4 – Produkcja wodoru w nowych instalacjach;
Cel 5 – Sprawny i bezpieczny przesył, dystrybucja i magazynowanie wodoru;
Cel 6 – Stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego.
Jak czytamy na stronie internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów: „do najistotniejszych działań planowanych przez Rząd RP w celu realizacji PSW należy stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego, ponieważ obowiązujące przepisy prawa krajowego nie odpowiadają potrzebom związanym ze skutecznym wdrażaniem założeń PSW oraz nie są adekwatne do planów dynamicznego rozwoju całego sektora wodoru. Istotny wpływ na kształt polskich regulacji będzie miała unijna legislacja w obszarze wodoru, a w sposób szczególny przedstawiony pierwszy raz w grudniu 2021 r. przez Komisję Europejską pakiet rozwiązań (zwany umownie „nowym pakietem gazowym” lub „rewizją III pakietu gazowego”) mających na celu dekarbonizację rynku gazu UE przez ułatwienie wykorzystania odnawialnych i niskoemisyjnych gazów, w tym wodoru, celem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kontynentu. Do momentu wejścia w życie przepisów wspomnianej rewizji niezbędne jest stworzenie regulacji prawnych dla funkcjonowania rynku wodoru na poziomie krajowym.”
Nowelizacja jest jednocześnie elementem Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) oraz w całości realizuje kamień milowy (reformę) oznaczony nr B17G Wejście w życie przepisów ustanawiających ramy prawne dla wodoru, w ramach reformy B2.1. Poprawa warunków dla rozwoju technologii wodorowych oraz innych gazów zdekarbonizowanych. Tym samym projekt umożliwia realizację celu 6 PSW, czyli „Stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego”. Stanowi on część pakietu legislacyjnego zwanego Konstytucją dla wodoru, którego głównym celem jest stworzenie ram regulacyjnych funkcjonowania rynku wodoru w Polsce.
Zawarte w projekcie zmiany zakładają m.in.:
- wprowadzenie do Prawa energetycznego nowych definicji legalnych koniecznych do rozwoju i funkcjonowania rynku wodoru w Polsce, m.in. definicji: operatora systemu połączonego gazowo-wodorowego, użytkownika systemu wodorowego, systemu wodorowego, sieci przesyłowej wodorowej, sieci dystrybucyjnej wodorowej, sieci wodorowej ograniczonej geograficznie, operatora systemu wodorowego, operatora systemu przesyłowego wodorowego, operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego, operatora systemu magazynowania wodoru, operatora systemu połączonego wodorowego, magazynowania wodoru, instalacji magazynowej wodoru oraz małej instalacji magazynowej wodoru regulując tym samym podstawowe elementy infrastruktury i funkcjonowania rynku wodoru,
- utworzenie ram prawnych umożliwiających międzysektorową działalność w zakresie gazu ziemnego i wodoru,
- stworzenie zasad certyfikacji i wyznaczania operatorów wodorowych,
- uregulowanie zasad koncesjonowania działalności związanej z magazynowaniem wodoru,
- zaprojektowanie zasad funkcjonowania systemów wodorowych,
- wprowadzenie systemowych mechanizmów wsparcia dla prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej dla projektów z zakresu technologii wodorowych,
- propozycję uproszczeń dla podmiotów inwestujących w rozwój systemu wodorowego.
Nowelizacja wprowadza rozszerzenie zakresu działania przedsiębiorstwa energetycznego poprzez dodanie do art. 4 Prawa energetycznego przesyłania lub dystrybucji wodoru i magazynowania wodoru. Dodano również obowiązki przedsiębiorstwa zajmującego się transportem wodoru w zakresie zapewniania wszystkim odbiorcom oraz przedsiębiorcom zajmującym się sprzedażą paliw gazowych, energii lub wodoru świadczenia usług polegających na przesyłaniu lub dystrybucji wodoru. Co więcej w projekcie uregulowano prawa i obowiązki uczestników rynku wodoru oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki poprzez wprowadzenie zasady certyfikowania i wyznaczania operatorów systemów wodorowych, określenie zakresu ich obowiązków oraz zasad rozdziału właścicielskiego.
W celu zachowania zasady unijnej „nie czyń poważnej szkody”, w projekcie wprowadzono definicję wodoru niskoemisyjnego, wodoru odnawialnego pochodzenia niebiologicznego oraz wodoru odnawialnego, dzięki czemu możliwe było odmienne uregulowanie sytuacji rynkowej poszczególnych rodzajów wodoru, a także zapewniono korzystne warunki rynkowe wykorzystywania ich poprzez m.in. zróżnicowanie kolejności i stawek przyłączeniowych do sieci wprowadzających zasadę równego traktowania, ale z uwzględnieniem przyłączania do sieci i do systemu wodorowego w pierwszej kolejności instalacji odnawialnego źródła energii, oraz wprowadzając opłatę przyłączeniową dla wodoru odnawialnego i odnawialnego pochodzenia niebiologicznego oraz odnawialnego w wysokości jednej czwartej rzeczywistych kosztów przyłączeniowych, zaś dla wodoru niskoemisyjnego w wysokości jednej drugiej rzeczywistych kosztów przyłączeniowych; dla wodoru pochodzącego z innych źródeł przyjęto pełną stawkę odpowiadającą całości rzeczywistych kosztów przyłączeniowych.
Projekt spełnia więc główny cel reformy, tj. wspieranie rozwoju wodoru odnawialnego lub wodoru wytwarzanego za pośrednictwem elektrolizerów. Projektowana regulacja zapewnia także zgodność krajowych regulacji dotyczących wodoru ze Strategią wodorową UE. Projektowana ustawa zapewnia rozwój rynku odnawialnego, odnawialnego pochodzenia niebiologicznego, niskoemisyjnego wodoru i innych paliw alternatywnych oraz ich wykorzystania na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej, a także wzmocnienia konkurencyjności polskiej gospodarki.
Powyższe zmiany z uwagi na ich zakres z oczywistych względów muszą również objąć swoim zakresem ustawę o odnawialnych źródłach energii (dalej: ustawa OZE). Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, w związku z potrzebą ułożenia siatki pojęć w ustawie systemowej dla rynku paliw i energii, definicję wodoru odnawialnego zawartą w art. 2 pkt 36a ustawy OZE przeniesiono do ustawy Prawo energetyczne. Dokonano również niewielkiej korekty w samej definicji wodoru odnawialnego, wprowadzonej w związku z implementacją dyrektywy RED II, celem zachowania jej pełnej spójności z unijnymi regulacjami oraz niniejszą nowelizacją.
Dodatkowo projektodawca wprowadził zmiany konieczne do objęcia gwarancjami pochodzenia wodoru odnawialnego transportowanego sieciami wodorowymi przez operatora systemu przesyłowego wodorowego, operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego, operatora systemu połączonego gazowo-wodorowego lub operatora systemu połączonego wodorowego.
W treści uzasadnienia projektu nowelizacji czytamy, iż na dzień dzisiejszy przepisy prawa krajowego nie odpowiadają na potrzeby związane ze skutecznym wdrażaniem założeń PSW oraz wynikające z dynamicznie rozwijającego się rynku wodoru w Europie i na świecie. Biorąc więc pod uwagę, że Polska jest obecnie trzecim w Europie producentem wodoru, powyższe zmiany spowodują stabilizację prawa, niezwykle istotną dla dużej części podmiotów z sektora publicznego i prywatnego operujących w obszarze wodoru oraz przyczynią się do pełnego wykorzystania potencjału tego nośnika energii. Kluczowym zamiarem wprowadzenia niniejszych zmian jest także uproszczenie obowiązujących przepisów oraz zmniejszenie obowiązków proceduralnych, tak aby wypracowane rozwiązania prawne były adekwatne dla dynamicznego rozwoju całego sektora.
Projekt obecnie znajduje się na etapie konsultacji publicznych i opiniowania, pozostaje więc trzymać kciuki za pełne zrealizowanie tak pozytywnych dla środowiska zamierzeń ustawodawcy.
Autor:
Joanna Lewicka-Majko
Aplikant adwokacki
Źródła:
1. Ministerstwo Klimatu i Środowiska – Portal Gov.pl (www.gov.pl)
2. Projekt (rcl.gov.pl)
Grafika: https://www.pexels.com/photo/hydrogen-molecules-against-blue-background-10670941/